en er komt een gedachte binnen die zegt: Wat je nu aan het doen bent is jezelf afstemmenop ' het diepgedoken woord, zo zoet'.

Het begin van denken

Denken houdt in: kritisch kunnen zijn,het kritisch vermogen hebben tot nadenken, reflecteren. Een baby is nog niet in staat om kritisch na te denken.Hoe en wanneer leert het kind dit?Hoe wordt dit vermogen in een mens gewekt?
Volgens Heidegger wordt het denken voorafgegaan door het ongediferentieerde, praktische omgaan met werktuigen.Daardoor kun je ook speelgoed of gereedschappen verstaan.Het werktuig is dan als het ware een verlengstuk van het lichaam.
De reflectie wordt pas gewekt als er iets misgaat met het gereedschap.Ik onderbreek dan mijn werk, haal het kapotte werktuit met een geanalyseerde blik uit de context van lichaamsverlenging en activiteit om het aan een onderzoek te ontwerpen.(Key,1993) De oorzaak van deze reflectie, dit nadenken, noem ik ' De vader van het denken'omdat het gerateerd is aan de buitenwereld tijdens

Hij interpreteert mijn blik met een vraag en gaat uitleggen. 'Ik ben een boek aan het schrijven en als ik vastzit ga ik wandelen in de buitenlucht. Dan krijg ik altijd de juiste gedachten om weer verder te kunnen.' Ik begrijp wat hij zegt ren hoor oook de boodschapvoor mij die daarin besloten ligt. Ik raak hierdoor opgewonden en deel dit met Ton.We ontdekken dat we beiden in het toeval geloven, in die zin dat daar betekenis aan gegeven kan worden. En dat maakt ons stil.
Ik besluit gevolg te geven aan de boodschap, breng mijn fiets thuis en ga wandelen.Nog helemaal vervuld van de ervaring die ik zonet had, loop ik langs de boomgaarden en de velden.
De wind suizelt door het blad dat voorzichtig uit de knopjes tevoorschijn komt.Dramatische wolken drijven door het blauw van de lucht.Ik neem het waar en ook de geluiden van de vogels, het verkeer, de trein, een klok. Ik voel hoe ik beweeg, hoe mijn lijf vol energie is en dat ik leef.Een geluksgevoel doorstroomt me en er komt een gedachte

Denken en bewegen

Als ik denk zit ik soms muisstil, niets i mij beweegt en ik zoek naar de juiste gedachte. soms gebeurt het dat ik de juiste gedachte niet kan vinden, dan wil 'ijsberen' wel eens helpen. Maar vandaag lukt ook dat niet;ik ben al een paar keer naar de koekjestrommel 'geijsbeerd' en naar de koelkast: niets, nul-komma-nul, niënte.
Ten einde raad besluit de schrijver dan even te stoppen met dit artikel en een boodschap te gaan doen.

Ik fiets naar het postkantoo en zie Ton, een goede kennis, op het trottoir lopen. Ik roep zijn naam, maar hij reageert niet.Ik stap van mijn fiets af en loop op hem toe en weer roep ik zijn naam. Hij kijkt mij aan, de blik in zijn ogen is wazig en hij reageert verder niet. En dan plotseling verschijnt er een brede glimlach op zijn gezicht. Hij begroet mij en vertelt me dat hij 'zijn boek aan het schrijven is'. Ik word me gewaar dat ik hem nu met een wazige blik sta aan te kijken.Ik ben in de war,IK ben toch aan het schrijven?

ook met de toekomst in de vorm van verwachting, hoop, verlangen en het maken van plannen. Het is belangrijk dat je beseft dat je in het hier en nu bijvoorbeeld met ee herinnering bezig bent en dat je er niet in onderduikt alsof het weer opnieuw gebeurt. Dit maakt een groot verschil!
Gewaarzijn is een vorm van meditatieve aandacht. Geest en gewaarzijn horen bij elkaar; gewaarzin is tegenwoordigheid van geest in de hele mens, zowel in het denken als in het voelen en handelen. Het denken is nodig om het gewaarzijn communicatief te maken.

groter wordt zal het zich aanpassen ' en "braaf" zijn om zodoende greep op de situatie te krijgen. Het zal eerst een aantal vermogens moeten ontwikkelen om concreet iets met deze gevoelens te kunnen doen.
Het inmiddels volwassen geworden kind zal de oude emoties nog steeds als overweldigend en totaal ervaren. Pas als het kinderlijke, door angst ingegeven denken plaatsmaakt voor een dynamisch volwassen denken kan misschien alsnog de oude Gestalt worden afgerond. In ieder geval kan deze mens vaardigheid en kracht ontwikkelen om zich met deze oude stukken uiteen te zetten. Belangrijk daarbij is te onderscheiden dat het om een oud stuk gaat waar in het hier en nu naar gekeken wordt en dat er geen daadwerkelijke herhaling van de gebeurtenis plaatsvindt. Er is slechts een beleving die kennelijk een relatie heeft met iets wat in het hier en nu gebeurt en waardoor ze plotseling voorgrond wordt. Gewaarzijn in het hier en nu kan dus met het verleden te maken hebben, maar ook met de toekomst in

dat kan natuurlijk ook de vader zijn of een andere verzorger- dat door het huilen van de baby gewekt wordt.. Moeder komt toegesneld en tussen haar en de baby ontstaat de figuur 'nood'. Ze is met haar gewaarzijn bij haar kindje en gebruikt dit om de soort behoefte vast te stellen en de nood te lenigen.
Gewaarzijn is altijd in het hier en nu en altijd veranderlijk, ontwikkelend en zichzelf overschrijdend. Het verwijst naar de persoonlijke ervaring en de beschrijving van de actuele innerlijk e conditie. Dat kunnen ervaringen uit het verleden zijn die zich hier en nu manifesteren in spijt, herinnereing, gevoelens van verlatenheid. Bijvoorbeeld als de baby in de droeve situatie verkeert dat de moeder niet in staat is om op zijn gehuil in te gaan, zal het kind na een bepaalde tijd gaan stoppen met huilen om energie te besparen.
Het zal overweldigd worden door gevoelens van angst, verlaten zijn en onmacht. Deze gevoelens zijn zo totaal dat de baby er niets mee kan en als het kindje groter

dit gewaarzijn zich ook en ook de mogelijkheden om dit gewaarzijn uit te drukken. De ontwikkeling van het denkvermogen houdt hiermee gelijke tred.
Gewaarzijn is een vorm van ervaren. Het proces is in contact zijn met datgene wat voorgrond is in het individu-omgevingsveld. Het is effectief als gegrond is in en gevoed wordt door de dominante behoefte van het organisme( honger in het voorbeeld van de baby) met inbegrip van energetische, emotionele, sensomotorische en cognitieve ondersteuning ( huilen en beweging vanarmpjes en beentjes). Gewaarzijn staat altijd in de realitiet van de situatie, met kennis van de situatie en hoe het organisme zich daarin bevindt(Yontef,1993. van Praag,1995). Omdat het cognitieve nog niet door de baby ingevuld kan worden, wordt dat stukje door de moeder gedragen. Zij weet wel wat er gebeuren moet als het kindje honger heeft.
De baby van het voorbeeld kan nog niet naar de koelkast lopen of zeggen wat zijn nood is. Het is het gewaarzijn van de moeder-dat kan

bestaat daar geen goed woord voor. Vooralsnog vertaalt hij het woord Awareness naar Gewaarzijn.
De geest is zich gewaar en niet alleen van zichzelf maar ook van al zijn werken. De baby is zich gewaar dat hij honger heeft. Hij wil eten en zoekt een uitdrukking voor dit gewaarzijn. De baby kan nog niet pratenen als hij al kan denken, is dat nog heel intuïtief. Deze vermogens moeten nog ontwikkeld worden. Wat een kind wel kan is bewegen en geluid maken. De geest bedient zich hier van lichaamstaal: huilen, trappelen met de beentjes en zwaaien met de armpjes. Als de omstandigheden goed zijn zal het daarmee effectief het veld weten te organiseren en zal de moeder het de borst of de fles geven. Uit eigen ervaring weet ik dat de veldorganisatie van een baby zó effectief is dat de melk in mijn borsten ging strome zodra ik mijn kind hoorde huilen...Het gewaarzijn van de baby heeft het gewaarzin van een volwassene nodig om in zijn behoeften te kunnen voorzien. In de loop va zijn leven ontwikkelt

pantseren uit noodzakelijke zelfbescherming'(Lambrecht,1994)
Dan is er geen sprake van wat mij overkomt, ik gebruik mijn verstand om de situatie in te schatten en een keuze te maken.

De geest en het denken

Dit hoofdstuk gaat over hoe de geest en het denken zich tot elkaar verhouden, hoe het denken ontstaat en de humor. Verder is er een experiment en een sprookje. De schrijver geeft een reeks voorstelingen van de geest bewust op elkaar doen volgen (Van Dale,1976)

Wat is geest?
Over 'geest' zijn zoveel verschillende opvattingen dat de schrijver het weer nodig vind om Van Dale te raadplegen en uit het vele wat daar staat, kiest hij de volgende definitie: Geest is datgene wat in de mens denkt, voelt en wil.
Het is dus de geest die denkt, voelt en wil in mij; een veelomvattende instantie dus.

Hoe werkt de geest?

Het enige wat ik kan bedenken, is dat de geest werkt door gewaarzijn. Het officiële Gestaltwoord is 'Awereness' en in de Nederlandse taal bestaat daar geen

Ook het feit dat ik afhaak en mezelf terugtrek deel ik niet, integendeel ik probeer het te verbergendoor te doen alsof er niks aan de hand isen word gewaar dat ik erin gevangen raak. Voila, mijn neurose!
Als ik hierin terechtkom, denk i nog wel maar ik gebruik mijn verstand niet meer. Er is geen sprake meer van dialoog, verstaan of bevatten. Ik gebruik alleen de fxerende en isolerende kanten van mijn denken en identificeer mij daarmee. Daardoor vergeet ik te voelen en te handelen en krijgt het contact met de desbetreffende persoon een ander karakter.Ik ervaar mijn neurose als pijnlijk omdat ik het gevoel heb in elkaar te schrompelen en omdat het lijkt dat het mij overkomt; het denken gaat met mij op de loop.
ER zijn ook situaties waarin ik de fixerende en isolerende aspecten van het denken bewust toepas. Dan ervaar ik het als een vaardigheid die me goed van pas komt. ' Gezonde personen moeten zich soms verdedigen tege een vijandige omgeving en zelfs pantseren uit noodzakelijke...

Ik houd van denken, ik kan er intens van genieten.Ik vind het heerlijk om met een bepaalde filosoof mee te denken.Dat kan mij opwinden, mijn gevoel voor schoonheid aanspreken en me bij mezelf thuis laten komen.Mijn kwetsbaarheid zit ook in mijn denken.
Als iemand mijn gedachte als 'onzin' bestempelt, doet me dat pijn en maakt me onzeker.Temeer wanneer ik deze persoon hoog in mijn vaandel draag.
In zo'n situatie blokkeer ik mijn verstand. Ik haak af en trek me in mezelf terug om over de gebeurtenis na te denken; wat heb ik fout gedaan, wat ben ik toch stom geweest, waarom kan ik mijn mond niet houden,enz.Ik haal daarmee mijn denken uit de context van contact en gewaarzijn en betrek het helemaal op mezelf, alsof ik niet samen met die ander was.

Hoe gebruik ik mijn verstand?

Ik denk dat ik het weet, maar nu ik het op wil schrijven kan ik de juiste woorden niet vinden.Ik begin er aan te twijfelen óf ik het wel weet. Laat ik maar eens beginnen door het te doen zoals ik het altijd doe.IK ga mijn verstand gebruiken om erachteer te komen wat ik van denken weet. Door hiermee aan de slag te gaan, gebeurt er iets in mijn hoofd. Mijn hersenen beginen te werken en dat zijn de organnen van mijn verstand.Ik voel het niet alleen in mijn hoofd, maar ook in mijn borstas; mijn hart gaat sneller kloppen. Diep in mijn buik begint het rommelen en tot mijn grote vreugde krijg ik letters op papier.Dus als ik mijn verstand gebruik om te denken, zijn het niet alleen mijn hersenen die actief worden; ik voel ook van alles en mijn hele lijf doet mee. Mijn verstand werkt door mijn hele wezen te gebruiken, alles wat ik ben, voel, heb en weet.

Dan gaat het niet meer om het overdragen van gedachten en verrijken van het denken, maar om gelijk of ongelijk. De meest bedrevene wint en heeft macht.
Niet alleen de Grote Creator brengt dingen door taal tot leven, het kleine kind doet dat ook. Het doet dat door voorwerpen een naam te geven.'Zoals men al te vaak heeft opgemerkt worden objecten pas door kinderen gekend wanneer zij worden benoemd; de naam is voor hen het wezen van het object en behoort er evenzeer toe als de kleur en de vorm ervan'. (Merleau-Ponty, 1997). Door het geven van een naam komen de dingen tot leven in het bewustzijn van een kindje.
In therapie passen we dit fenomeen toe door de cliënt uit te nodigen woorden te geven aan zijn gewaarwordingen, waardoor deze tot bestaan komen en zichtbaar worden. Ook als ik als therapeut mijn gewaarzijn verwoord, word ik zichtbaar voor mijn cliënt. Het gewaarzijn wordt gekend en herkend en brengt beweging met zich mee. Het denken is in dit proces onmisbaar.

'Het feit is dat wij het vermogen hebben iets te begrijpen dat uitgaat boven wat wij spontaan uit onszelf dachten' (Merleau-Ponty,1997).
Als ik mijn denken uitspreek, spreek ik het vermogen van de ander aan om zijn denken met mijn gedachte te verrijken.Hierdoor kan bij hem/haar een nieuw idee ontstaan, mijn gesprekspartner kan daarover denken en dit denken met mij delen.En zolang wij gebruik maken van het vermogen om elkaar te verstaan, zijn wij beiden betrokken in een creatief proces; dit is de dialoog.
Degene die spreekt voltooit zijn denken en verrijkt het mijne totdat er iets in mij geraakt wordt wat behoeftig is. Dan zal ik daar eerst aandacht aan moeten besteden voor ik verder kan met de dialoog.Dat kan bijvoorbeeld een idee zijn van mijn opvoeders dat ik zonder kauwen heb ingeslikt. Als ik mij dat niet bewust ben, zal ik in een vorm van dualiteit teruechtkomen; goed of kwaad, topdog/underdog. De dialoog zal stoppen en er zal een discussie ontstaan.

Het is scheppend en creatief. Zou het denken zich niet uitdrukken, dan duikt het meteen weer onder in het onbewuste.'Het denken dat zich tevreden zou stellen met een bestaan "voor zich", buiten alle last van taal en communicatie om, zou op het moment van verschijnenonmiddelijk in het onbewuste verdwijnen. (Merleau-Ponty,1997)Het uitdrukken van het denken in taal is de laatste fase in het denkproces.Wanneer iemand zijn denken in taal uitdrukt, stopt de innerlijke ervaring van denken en verplaatst deze zich naar buiten via de woorden. Taal kan op die manier ook gebruikt worde om geen innerlijke ervaring van het denken te hoeven hebben.Als ik om één of andere reden het denken wil vermijden kan ik gaan 'kakelen als een kip zonder kop'. Een andere manier is om'van de hak op de tak te springen', succes verzekerd, tenzij die ander oprecht in mij geïnteresseerd is en mijn spelletje doorziet. het verstaan krijgt dan de kwaliteit van gewaarzijn. Hier komt de schrijver later op terug.

Als de ziele luistert
spreekt het al een taal dat leeft
't lijzigste gefluister
ook een taal een teken heeft:
blâren van de boomen
kouten met malkaar gezwind,
baren in de stromen
klappen luide en welgezind,
wind en wee en wolken
wegelen van Gods heiligen voet,
talen en vertolken
't diep gedoken woord zoo zoet
als de ziele luistert!

Het denken zoekt zijn voltooing in de uitdrukking; dat kan gesproken of geschreven taal zijn,een afbeelding, muziek, dans, enz.

Het woord verstaan

In den beginne was het woord... Met deze woorden begint het evangelie van Johannes. Zij geven het begin van de schepping weer.'Door Gods spreken komt alles tot bestaan' en wellicht ook in het bewustzijn van de Spreker. Het denken voltrekt zich hier in het woord en is nog steeds bezig zich te voltrekken. ' Vanuit hetzelfde woord verricht de menselijke geest zijn werken'. (Riedel, 1996)
Volgens de Vlaamse dichter Guido Gezelle (1980) is dit oorspronkelijk uitgesproken scheppingswoord en de gedachte die het uitdrukt nu nog te horen:

Als mijn vermogen om gesproken en geschreven taal te verstaan niet zo groot is en ik kan beter uit de voeten met een afbeelding, dan zal mijn vermogen om te verstaa, te denken en te bevatten door het plaatje aangesproken worden en ik kan op deze manier de gedachte ontvangen en begrijpen.
Omdat dit een lees-, studieboek is, kiest hij ervoor om zijn gedachten
via de geschreven taal over te dragen.

Merleau-Ponty gaat ervan uit dat het denken zich voltrekt in woorden.'De taal veronderstelt het denken niet maar voltrekt het'. Door het uitspreken van wat je denkt, wordt een denk-Gestalt compleet; het wordt een gedachte. Een gedachte is dus een afgeronde denk-Gestalt.Als ik luister en mijn verstand gebruik, dan is de kans groot dat ik de gedachten van de andere direct in mij op kan nemen en begrijpen.Door dit vermogen kan ik wat ik lees ook begrijpen. Want ook via de geschreven taal kunnen gedachten direct op de ander worden overgedragen

Het verstand gebruiken.
In dit hoofdstuk gaat het over de werking van het verstand, het uitdrukken van het denken in taal en het woord verstaan. Van Dale noemt dit Het verstand gebruiken, doen werken.

Wat is verstand?

Verstand is het vermogen om te verstaan, denkvermogen, bevatting; aldus Van Dale.
Als een Nederlander iets aan een ander uitlegt en hij wilt zeker weten of die ander het oppakt, dan vraag ik:'Begrijp je het?' In het vlaams wordt de vraag anders verwoord, daar vraagt men: 'Versta je dit?' Begriojpen en verstaan zijn synoniemen aan elkaar. het begrip 'verstaan' is etymologisch terug te leiden op 'in staat zijn' en ' stil staan bij'.
Het vermogen om te verstaan wijst dus op een vermogen om ergens bij stil te staan om het te kunnen bevatten. Bevaaten betekent: omvatte, in zich sluiten. Als ik de ander wil verstaan, zal ik stilstaan bij hem en naar hem luisteren. Ik hoor dan zijn woorden maar eigenlijk ontvang ik zijn gedachten. Ik omvat ze en neem ze in mij op.
ten